Door moeilijke woorden te gebruiken, slaan politieke partijen veel mensen over
Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het College voor de Rechten van de Mens, de toezichthouder op de naleving van het VN-verdrag Rechten van Personen met een Handicap. Dit verdrag bepaalt dat mensen met een beperking volwaardig aan de samenleving moeten kunnen deelnemen en dus ook zelfstandig moeten kunnen stemmen.
Maar daar schort het nodige aan. Het college kreeg bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in maart zo’n 120 klachten binnen. Reden om de toegankelijkheid te onderzoeken.
Problemen met begrijpen
Er zijn mensen die in een inrichting wonen waar de directie de stempassen niet eens uitdeelt. Ze beginnen er niet aan omdat het te ingewikkeld is
Uit het onderzoek, dat werd uitgevoerd door het Trimbos-instituut en het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (Nivel), blijkt dat de helft van de mensen met een verstandelijke beperking niet stemt. Van de mensen met een verstandelijke beperking die wel hebben gestemd, ondervond 40 procent problemen in het stemlokaal, met name bij het lezen, begrijpen en invullen van het stembiljet. Zij hadden graag hulp gekregen in het stemhokje als dat was toegestaan. Het overvolle stembiljet is ook een probleem voor blinden en slechtzienden. 30 procent van degenen die meededen aan het onderzoek had er moeite mee. Bovendien bleken niet alle stembureaumedewerkers ervan op de hoogte dat blinden en slechtzienden wel iemand mee mogen nemen om te helpen.
Maatregelen om mensen met een handicap te helpen bij het uitbrengen van hun stem zijn vooral gericht op mensen in een rolstoel. Voor verstandelijk gehandicapten is nauwelijks aandacht. Verkiezingsprogramma’s en de taal van politici blijken voor mensen met een verstandelijke beperking vaak onbegrijpelijk. Een afgewogen keuze maken is zo moeilijk. Ook de stempas is voor veel mensen een onduidelijke oproep.
Helper
Adriana van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens zegt dat de Nederlandse regering het VN-verdrag te beperkt uitlegt. Hulp bij het stemmen mag volgens de overheid alleen door mensen het stemlokaal binnen te helpen. Alleen blinden en slechtzienden mogen iemand mee in het stemhokje nemen. ,,Volgens ons moet ook iemand met een verstandelijke handicap een helper mee het hokje in kunnen nemen. We hebben signalen gekregen dat de niet-stemmers de voorbereiding te lastig vinden. Dat heeft te maken met de begrijpelijkheid van de partijprogramma’s. Er zijn mensen die in een inrichting wonen waar de directie de stempassen niet eens uitdeelt. Ze beginnen er niet aan omdat het te ingewikkeld is.”
Van Dooijeweert zegt dat stemmen met de computer veel kan verbeteren. ,,Dan kun je werken met logo’s van partijen, foto’s, kleuren en braille voor slechtzienden.’’ In Nederland werd de stemcomputer tien jaar geleden in de ban gedaan, nadat bleek dat de machines op afstand uit te lezen waren. Een goed digitaal alternatief is er nog steeds niet.
Het College vindt dat er snel naar alternatieven zoals stemmen per post of via een computer moet worden gekeken.
‘Even stemmen werd een hele discussie’
Suzanne van den Bercken (38) uit Nieuwegein is volledig blind. Ze kreeg op het stembureau te horen dat haar man haar niet mocht helpen.
,,Dat doet wat met je autonomie. Ik had iemand kunnen machtigen, maar dat wilde ik niet. Het is míjn stem.’’ Ze ging met haar man naar het stembureau. Hij zou haar helpen.
,,Dat werd echt gênant. Eerst werd in het stembureau niet tegen mij maar tegen mijn echtgenoot gepraat. Hij kreeg mijn stempas. Dat noemen wij altijd het ‘wil-zij-een-kopje-koffiesyndroom’. Op een gegeven moment stond hij zijn stembiljet in te vullen en daarna zou hij die van mij doen. We stonden samen in het stemhokje. Toen kreeg ik te horen dat dat niet mocht. Je kunt aan mijn ogen zien dat ik blind ben én ik heb een blindenstok. Ik zei: ‘Nou meneer, hij brengt míjn stem uit. Dat is toegestaan.”’
,,Er ontstond een hele discussie in het bijzijn van wel achttien mensen. Ik moest met mijn blindenstok in de hand uitleggen dat ik blind ben. Ik had bijna gezegd: kun jij wel zien? Heel vervelend. Uiteindelijk mocht het. Andere landen richten het wel zo in dat mensen met een beperking zelfstandig kunnen stemmen. Het liefst zou ik volgende keer zelfstandig met een computer mijn stem uitbrengen net als ieder ander. Dat heet gelijke behandeling.”
‘Ik begreep er niks van’
Caron Landzaat (35) uit Gouda had moeite om zijn keuze te maken. Hij heeft een aan autisme verwante stoornis. Grote hoeveelheden nieuwe informatie verwerken gaat bij hem moeizaam.
,,Ik raadpleegde de Stemwijzer om mijn keuze te maken, maar sommige stellingen moest ik wel vier keer lezen voor ik ze een beetje begreep. En bij drie of vier kwam ik er echt niet uit, daar kon ik niks mee dus klikte ik ‘neutraal’ aan. Uiteindelijk rolde er GroenLinks uit, daar kon ik wel mee leven. Ik wil zelf stemmen en niet iemand machtigen. Als je zelf stemt dan voel je dat je een beetje invloed hebt.”
,,Het taalgebruik moet veel simpeler. Al die moeilijke woorden hoeft niet. Ik kijk altijd naar het Jeugdjournaal, daar lukt het ook om informatie eenvoudig te vertellen. Het is kinderlijk, jip-en-janneketaal, maar heel begrijpelijk. Er komt zoveel informatie op je af in de verkiezingstijd. Volgend jaar zijn de gemeenteraadsverkiezingen in Gouda. Geen idee hoe ik dan informatie moet krijgen die ik begrijp. In Gouda zal geen stemwijzer op internet hebben. Die verkiezingsprogramma’s met veel tekst kan ik niet lezen. Door die moeilijke woorden te gebruiken, slaan politieke partijen veel mensen over.”
Doofpot WMO Leudal 