Dit is de onzichtbare prijs van het stijgende eigen risico
Het eigen risico gaat wederom omhoog. Het nieuwe kabinet lijkt blind te zijn voor een vicieuze cirkel: wie geen bestaanszekerheid heeft, krijgt meer financiële stress en heeft meer psychische zorg nodig, schrijven Albert Jan Kruiter en Eelke Blokker van het Instituut voor Publieke Waarden. De maatschappij betaalt de rekening.
Peter heeft een negatief inkomen: hij houdt elke maand min 70 euro over. Zijn bijstandsuitkering is niet voldoende. Hij probeert zijn vaste lasten zo goed en kwaad als het gaat te betalen, maar dat lukt lang niet altijd. Something’s gotta give.
Hij zit in de wanbetalersregeling voor zijn zorgverzekering (waardoor hij 28 euro extra per maand betaalt). Hij heeft twee maanden huurachterstand. En de deurwaarder van het energiebedrijf belde gisteren ook al aan.
Peter werkte altijd hard en veel. Maar toe hij in de crisis zijn baan verloor, zat hij veel thuis. Doordat hij zijn rekeningen niet kon betalen raakte hij in de stress en ontwikkelde hij vermoeidheidsklachten. Na tien keer bij de huisarts langs gegaan te zijn, kreeg hij een doorverwijzing naar de psycholoog. Nadat hij uitbehandeld was, betaalde de verzekeraar weliswaar de rekening va de psycholoog, maar zijn schulden bleven stijgen. “Hoewel de psycholoog duurder was, dan mijn schulden”, voegt hij er aan toe.
‘Eigen risico omhoog’
Wie deze week de kranten opende kon om twee berichten niet heen. “Eigen risico stijgt volgend jaar, ook de zorgpremie wordt hoger”, kopte de Volkskrant. “Eén op de drie bijstandsgerechtigden ontvangt psychische zorg”, luidde de kop boven een ander artikel. Ogenschijnlijk twee los van elkaar staande verhalen, maar niks is minder waar.
Waar het huidige VVD-PvdA kabinet zich nog brandde aan het inkomensafhankelijk maken van de zorgverzekeringspremie (en dat plan weer introk) zijn nu een hogere premie voor iedereen en het eigen risico aan de beurt. Wel zou de zorgtoeslag met 130 euro per jaar stijgen (kunnen we dat niet direct vereffenen met het eigen risico of de premie? Dat scheelt ook weer gedoe voor de toch al zwaar belastte belastingdienst) om de koopkracht van mensen met weinig inkomen op peil te houden.
Wat er met de eigen bijdrage (een derde zorgkostenbeheersingsinstrument) gebeurt, vertellen beide verhalen niet. Toch is dat een belangrijke verklaring voor een gemankeerd inkomen voor veel mensen, met name chronisch zieken.
Helder verband
Er bestaat een helder verband tussen inkomen (of het ontbreken daarvan) en psychische zorg. Wie niet zeker in zijn of haar bestaan is, kan psychische klachten ontwikkelen. Mulainnathan en Shafir toonden dat in hun boek Scarcity haarfijn aan. Mensen die van een minimuminkomen moeten rondkomen, kunnen je dat heel goed uitleggen.
En nu woont Peter nog alleen. Hij heeft geen partner of kinderen. En hebben we het bovendien alleen nog maar over de relatie tussen bijstandsuitkeringen en psychische zorg. Wat zou de relatie zijn tussen bijstandsuitkeringen, schulden en psychische zorg? Of tussen minima, schulden, jeugdzorg en psychische zorg?
In dit land compenseren we veel bestaanszekerheidsproblematiek (wonen, inkomen, schulden) met zorg (psychische zorg, jeugdzorg, fysieke zorg). Terwijl de kosten voor zorg niet zelden hoger zijn, dan de kosten voor bestaanszekerheid. Maar waar bestaansonzekerheid het probleem is, is zorg symptoombestrijding.
Het stutten van bestaanszekerheid kan dan een betere strategie zijn, dan het leveren van zorg.
Slecht idee
Het duurder maken van zorg, zoals de voorstellen (premie en eigen risico) behelzen, is al helemaal een slecht idee. Immers, de kans dat mensen met weinig inkomen zich zekerder gaan voelen in hun bestaan als de zorgkosten stijgen, is nihil. Dat dat kan leiden tot een toename van psychische klachten staat buiten kijf.
Wat dan wel? Wie de zorgkosten wil beheersen doet er verstandig aan om de oorzaken van zorg weg te nemen. Waar dat financiële stress betreft, is bestaanszekerheid daar het belangrijkste antwoord op. Gemeenten kunnen daar een belangrijke rol in spelen. Waar dat leidt tot een zorgkostenbesparing, zouden gemeenten dat geld in het perspectief van dezelfde minima kunnen investeren. Dat kon wel eens de meest effectieve zorgkostenbeheersingsmaatregel zijn.
Albert Jan Kruiter en Eelke Blokker zijn actieonderzoekers bij het Instituut voor Publieke Waarden.
Bron • RTL Z
Doofpot WMO Leudal 